ντάρμα

Όρος με πλήθος σημασιών στην ινδική σκέψη και ηθική: νόμος, έθιμο, δίκαιο, καθήκον, αρετή, θρησκευτικός και τελετουργικός κανόνας, θείος και αιώνιος νόμος (ετυμολογείται από τη σανσκριτική ρίζα dhri = φέρω, τηρώ). Οι αρχές του βρίσκονται στην αρχαία rta, παγκόσμια αρχή στην οποία υποτάσσονται τα πάντα και η οποία έχει δεσμευτική δύναμη και επιβάλλει εξιλαστική ποινή στον παραβάτη. Στον ινδουισμό, το ν. αποτελεί θεμέλιο του δικαίου του κωδικοποιημένου στις νταρμασούτρα (βιβλία διδακτικά του ν.), ενώ στον τζαϊνισμό προσλαμβάνει την έννοια μιας αδιαίρετης ουσίας που κάνει δυνατή την κίνηση. Στον βουδισμό, εξάλλου, ταυτίζεται με τη διδασκαλία του Βούδα και σημαίνει διδασκαλία, αλήθεια, αρετή, δηλαδή τον πραγματικό κόσμο τον οποίο ο Βούδας διακρίνει καθαρά από τον αισθητό, μάταιο, απατηλό και τεχνητό κόσμο. Το ν. είναι επίσης και θεότητα, προσωποποίηση της δικαιοσύνης και με την έννοια αυτή αναφέρεται στη Μαχαβαράτα. Η μελέτη του ν. αποτέλεσε τη συνεχή φροντίδα της σχολής Χιναγιάνα, η οποία ερμήνευσε και τις πιο βαθιές σημασίες του στο Αβιντάρμα, ένα από τα πιο εκτεταμένα έργα που γράφτηκαν στον κόσμο. Ονομάζονται νταρμασάστρα οι έμμετρες ινδικές πραγματείες για το δίκαιο, που κατά το μεγαλύτερο μέρος τους προέρχονται από τις νταρμασούτρα, κανόνες δικαίου με τη μορφή αφορισμών. Ο αρχαιότερος είναι ο κώδικας του Γκοτάμα, που συντέθηκε, σύμφωνα με τον Μπίλερ, μερικούς αιώνες πριν από τον Χριστό. Η Μαναβανταρμασάτρα ή κώδικας του Μανού ανήκει σε μια εποχή μεταξύ του 2ου αι. π.Χ. και του 2ου αι. μ.Χ. Σε σύγκριση με τις νταρμασούτρα και οι δυο δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στο αστικό δίκαιο, σε βάρος του θρησκευτικού. Οι δάσκαλοι του ν. είναι, κατά την παράδοση, δεκαοχτώ. Μια συλλογή 28 πραγματειών δημοσιεύτηκε στη Βομβάη το 1883 με τον τίτλο Νταρμασουτρασαμγκράχα.